“Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, μην επιτρέψεις να με κυριεύσει το πνεύμα της αργίας, της περιέργειας, της φιλαρχίας, και της αργολογίας.
Χάρισε δε σε μένα, τον ανάξιο δούλο Σου, πνεύμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης.
Ναι, Κύριε, και Βασιλέα μου, δός μου το χάρισμα να βλέπω μόνο τις δικές μου αμαρτίες και τα λάθη μου και να μη κατακρίνω τον αδελφό μου. Εσύ Κύριε, που είσαι άξιος κάθε τιμής και δοξολογίας στους ατελεύτητους αιώνες. Αμήν.”
Δεν πρέπει αυτή η Σαρακοστή να μείνει ανεκμετάλλευτη.
Χωρίς να αλλάξει έστω και λίγο στην ποιότητα της ζωής μας.
Από ποια «πόρτα» λοιπόν να μπούμε στον αγωνιστικό χώρο να αρχίσουμε τον πνευματικό αγώνα;
Μια προσευχή που θα λέγαμε προσδιορίζει το πνεύμα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι η μικρή και περιεκτική προσευχή του οσίου Εφραίμ.
Όταν απαγγέλλεται την συνοδεύουμε με γονυκλισίες, ώστε να την νιώσει όχι μόνον η σκέψη μας, όχι μόνον η ψυχή μας, αλλά και το σώμα μας.
Ξεκινώντας την προσευχὴ ομολογούμε ότι ο Θεὸς είναι ο Κύριος της ψυχής μας, και ότι η ζωή μας δεν μας ανήκει. Ότι η ζωή μας είναι ένα δώρο του Θεού και ανήκει στον Θεό.
Αυτός την κυβερνά.
Και εφ´όσον είναι μαζί μας δεν φοβόμαστε τις δοκιμασίες ούτε τοὺς πειρασμούς μας.
Αρχίζει λοιπόν η προσευχή με αύτο τα άνοιγμα!! «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου».
Παρακαλούμε για τέσσερα πράγματα να μην επιτρέψει να συμβούν μέσα μας. «Πνεύμα αργίας, περιεργίας, φιλαρχίας και αργολογίας ».
Α. Αργία
Μην επιτρέψεις να υπάρξει μέσα μου μία κατάσταση αργίας, τεμπελιάς, ραθυμίας, ακηδίας, αδιαφορίας, ανορεξίας.
Να γίνω ένας μουδιασμένος και μαραμένος άνθρωπος, χωρίς ενδιαφέρον για τα πνευματικά ακόμα ούτε και για την ίδια τη ζωή. Η αργία είναι σοβαρή «ασθένεια» ιδίως στην εποχής μας, με ολέθρια αποτελέσματα για την πνευματική μας πρόοδο.
Δεν έχω διάθεση για τίποτα.
Δεν ξέρω τι μου φταίει.
Αυτό είναι η αργία. Χρειάζεται αγώνας και προσπάθεια για να καταπολεμηθεί.
Β. Η περιέργεια
Εάν η αργία είναι το να χαθεί κάνεις μέσα στο τίποτα, η περιέργεια είναι το εντελώς αντίθετο: Να σκορπίζεται παντού.
Να θέλει να τα μάθει κανείς όλα. Να ασχολείσαι και να ψάχνεις τη ζωὴ του διπλανού σου. Ακόμα και την προσωπική του ζωή .
Να ανακαλύπτεις τα μυστικά του, χωρίς κανέναν λόγο.
Να αφήνεις στην άκρη τον θησαυρὸ και να μπερδεύεσαι με τα σκουπίδια.
Αυτό δημιουργεί έναν διασκορπισμό, μία διάχυση οδυνηρή.
Γ. Η φιλαρχία
Τρίτο πάθος η «φιλαρχία», η φιλοπρωτία. Είναι μια αναπόσπαστη με τον άνθρωπο ψυχική νόσος. Όλους μας βασανίζει όλοι υποφέρουμε. Είναι η επιθυμία να είμαστε εμεις οι πρώτοι.
Πόσο δύσκολο να επιλέγεις να μην επιδεικνύεσαι . Να μπορείς να αντλείς χαρά από την χαρά των άλλων σαν απόρροια της αγάπης στον συνάνθρωπο σου.
Τιμώντας τον άλλο να απολαμβάνεις και συ την χαρά της προσφοράς.
Εκχωρώντας τα πρωτεία σου τα δικαιώματα γίνεσαι αυτόματα ο διακονών, ο έσχατος .
Χαίρεσαι έτσι την ευλογία των δωρεών του Θεού και την παρουσία των αδελφών.
Δ. Η αργολογία
Αργολογία είναι το κουτσομπολιό! Τα περιττά και άχρηστα λόγια .
Η να μιλάς συνέχεια και να καυχάσαι για τον εαυτό σου.
Άλλο πάλι χειρότερο είναι το πάθος της πολυλογίας, να μιλάς ακατάσχετα, να μην επιτρέπεις ο άλλος να πει κάτι.
Ο όσιος, όμως, Εφραίμ στην περίφημη προσευχή του δεν ζητάει μόνον την απαλλαγή από τα τέσσερα μεγάλα πάθη που προαναφέραμε, αλλά ζητάει από τον Κύριο να μας δώσει δώρο τέσσερις αρετές.
“Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου... Χάρισε δε σε μένα, τον ταπεινό δούλο Σου, πνεύμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής, και αγάπης.
Ναί, Κύριε μου, και Βασιλιά μου, δός μου το χάρισμα να βλέπω μόνο τις δικές μου αμαρτίες και τα λάθη μου και να μην κατακρίνω τον αδελφό μου. Για Σένα που είσαι άξιος κάθε τιμής και δοξολογίας στους ατελεύτητους αιώνες. Αμήν.”
Α. Η Σωφροσύνη
Πρώτη αρετή, η σωφροσύνη που σημαίνει εγκράτεια, αγνότητα, καθαρότητα σώματος και ψυχής.
Να είναι κανεὶς ισορροπημένος πνευματικά, να μπορεί ο λογισμός του να λειτουργεί με σαφήνεια, χωρίς αρρώστιες ψυχολογικού τύπου, μειονεξία η καχυποψία η κυκλοθυμία κ.ο.κ.
Όχι το μυαλὸ συνέχεια στο πονηρό, στο σαρκικό, στο ρυπαρό, αλλά να αναπαύεται η σκέψη και η διάθεση σε ό,τι είναι καθαρό, διότι μόνον η καθαρότητα της ψυχής εγγυάται τη θέα του Θεού.
Β. Η ταπεινοφροσύνη
Μεγάλη αρετή η ταπεινοφροσύνη. Ταπεινός είναι αυτός που δεν έχει ιδιαίτερη υπόληψη για τον εαυτό του.
Ο ταπεινὸς είναι εικόνα της Θεοτόκου· παραδίδεται στὸ θέλημα του Θεού και υποδέχεται τη μεταμορφωτική χάρη του Αγίου Πνεύματος μέσα στὴν ψυχή του.
Γ. Η υπομονή
Άλλη μία αρετή που τόσο χρειαζόμαστε , αλλά τόσο την αγνοεί η εποχή μας. Στις μέρες μας δεν κάνουμε υπομονή.
Θέλουμε όλα να γίνονται αυτόματα. Ακόμα και ο Θεός θέλουμε να απαντήσει αμέσως στα αιτήματα μας.
Για να έλθει όμως η ώρα του Θεού και να μας απαντήσει χρειάζεται υπομονή .
Έτσι με την υπομονή μας, εμπιστευόμαστε απόλυτα το θέλημα του Θεού. Επίσης αναγνωρίζουμε στους συνανθρώπους μας το δικαίωμα του χρόνου τους, και σεβόμαστε την ελευθερία τους.
Κερδίζουμε έτσι τις ψυχές μας, και βοηθάμε να σωθούν και οι ψυχές των άλλων.
Δ. Η αγάπη
Τέλος, ζητούμε, πνεύμα αγάπης. Αγάπη προς όλους, προς τον Θεὸ ,τον συνάνθρωπο μας και προς όλο τον κόσμο.
Μεγάλη αρετή! Αλλά πόσο δύσκολη!!Είναι όντως ανθρωπίνως δύσκολη αν η χάρη του Θεού δε μας επισκιάσει να μαλακώσει την καρδιά μας.
Και συνεχίζει η προσευχή:
«Δωσ´ μου τη μεγάλη ευλογία αντί να ασχολούμαι με τα υποθετικά ελαττώματα και τις αδυναμίες του αδελφού μου, να κοιτάξω τα πραγματικὰ δικά μου πταίσματα..»
Γιατί ο Άγιος δεν ζητάει να απαλλαγούμε από τα μεγάλα πάθη η να αποκτήσουμε τις μεγάλες αρετές;
1. Γιατί όμως δεν αναφέρονται τα μεγάλα λεγόμενα πάθη, όπως το μίσος, η φιληδονία, ο θυμός, η φιλαργυρία που είναι διαστροφικές καταστάσεις;
Γιατί αναφέρονται μόνο αυτά που είναι συνήθεις ανθρώπινες αδυναμίες και βλάπτουν μόνο τον άνθρωπο που τα έχει;
Ποιος ο λόγος;
Διότι αυτές οι φαινομενικά «αθώες» εσωτερικές αδυναμίες που ενδόμυχα καλλιεργούμε μας στερούν την ελευθερία μας.
Μας εμποδίζουν να συμμαζέψουμε τον νου μας να έλθουμε «εις εαυτόν».
Και μας δυσκολεύουν να διεξάγουμε αγώνα εναντίων των μεγάλων παθών της (φιλαυτίας, φιλαργυρίας, φιληδονίας) που είναι θανάσιμα αμαρτήματα και μας αποκόβουν από την Θεία χάρη!
Για αυτό και τα τέσσερα πάθη για τα οποία μιλάει είναι πάθη που δεν φαίνονται μεγάλα, αλλά έχουν καταστροφική δράση μέσα μας. Είναι πάθη που διαλύουν την συνοχή της σκέψης μας, διασπούν τα συναισθήματα μας και ξοδεύουν τον πλούτο της ψυχής μας:
Η αργία σπαταλά τον χρόνο μας.
Η περιέργεια νοθεύει την αλήθεια μας.
Η φιλαρχία καταργεί την αγάπη μας, τη σχέση μας με τον αδελφό και
η αργολογία υποβαθμίζει την αξία των λόγων μας.
2. Από δε τις αρετές πάλι δεν επιλέγει την προσευχή, τη μετάνοια, την πίστη, την εγκράτεια, την ελεημοσύνη, τη νηστεία.
Αλλά διαλέγει αρετές που συμμαζεύουν τον εσωτερικό μας κόσμο και τον βάζουν σε τάξη.
Η σωφροσύνη καταστέλλει τις κινήσεις της σάρκας.
Η ταπεινοφροσύνη δαμάζει την αλαζονεία του εγωισμού.
Η υπομονή την σωστή τοποθέτηση έναντι του χρόνου και
Η αγάπη το άνοιγμα προς τους άλλους.
Διαλέγει κάποιες από τις αρετές και κάποια από τα πάθη. Αυτά τα πάθη τα οποία είναι πολύ λεπτά και αποτελούν τη βάση της ασθένειας της ψυχής και τις αρετές αυτές που αποτελούν το θεμέλιο της ανάστασης και της πνευματικής ανόδου της.
- Όλα είναι «δώρημα» της χάριτος;
Το σημαντικό και αξιοπρόσεκτο σε αυτή την προσευχή είναι ότι οι αρετές δεν εμφανίζονται σαν κατάκτηση, σαν ανθρώπινο κατόρθωμα, αλλά σαν δωρεές του Θεού.
Τον ρήμα που χρησιμοποιείται για την απόκτηση τους είναι το «Δώρισέ μοι», χάρισε μου. Δεν λέει ότι θα προσπαθήσω να τα αποκτήσω, αλλά τα ζητάει ο προσευχόμενος από τον Θεό ως δώρα.
Οι αρετές είναι δώρα. Δεν είναι επιτεύγματα. Είναι καρπός της χάριτος του αγώνα. Ο αγώνας απλά εκφράζει το φιλότιμό μας.
Όσο και αν προσπαθήσουμε χωρίς τη χάρη του Θεού, τίποτα δεν θα καταφέρουμε. Και αφού οι αρετές είναι αποτέλεσμα της χάριτος δεν δικαιούμαστε να καυχιόμαστε.
Έτσι μόνο καθώς θα πλησιάζει το Πάσχα, η ψυχή μας θα είναι καθαρή να δεχθούμε το Αναστημένο σώμα του Κυρίου και τα μάτια μας έτοιμα να τον αντικρίσουμε!