Η προσευχή σταματάει να είναι μία ενατένιση προς τον
Θεό, μία κίνηση ένωσης μαζί Του, μία κατάθεση του εαυτού μας σε Αυτόν και
αναζήτηση του ελέους Του και γίνεται ένα εγωιστικό γάντζωμα στα παράπονά μας, στις
γκρίνιες μας, στα θελήματά μας, στον εγωισμό μας, στην φιλαυτία μας. Τι
μπορεί όμως να κάνει ένας άνθρωπος που υποφέρει από αυτή την εσωτερική ταραχή,
που βρίσκεται συνέχεια αντιμέτωπος με τα παράπονά του και την αίσθηση ότι τον
αδικούν; Πώς θα μπορέσει να προσευχηθεί μέσα σε αυτή την εσωτερική ανησυχία και
σύγχυση όταν προϋπόθεση της προσευχής είναι η εσωτερική γαλήνη και ησυχία; Η
αίσθηση του αδιέξοδου, της έλλειψης ζωής που γεύεται ο άνθρωπος μέσα σε ένα
τέτοιο εγωιστικό σφίξιμο, είναι που θα τον οδηγήσουν ή στην μετάνοια ή στην
απώλεια. Η ελπίδα ότι θα προτιμήσει να πει Κύριε Ελέησον, ότι θα καταλάβει την
αδυναμία των δικών του δυνάμεων και θα σταματήσει να πιστεύει στους λογισμούς
του, είναι αυτή που θα τον βοηθήσει να γευτεί την Θεία παρηγοριά και τότε
θα αρχίσει να τα βλέπει όλα κάτω από τον Θείο φωτισμό. Τότε αντί να
αναλύει τους λογισμούς του θα μπρεί να γεύεται την γλυκύτητα της αγάπης του
Θεού και να αποκτά προσωπική εμπειρία της Θείας παρηγοριάς στην καρδιά του. Το
σημαντικό είναι μόλις νιώσει αυτή την παρηγοριά, μόλις αποκτήσει την αίσθηση
της πραγματικής ζωής μέσα του, μην ξεχαστεί πάλι και πιστέψει στην προσωπική
του δύναμη που θα τον γεμίσει πάλι λογισμούς και φαντασίες.
Από ένα
τέτοιο πισωγύρισμα μπορεί να τον βοηθήσει η μνήμη του θανάτου που
υποβαθμίζοντας τα μικροπράγματα της ζωής μας παροτρύνει να γευτούμε την αληθινή
ζωή που μόνο η Θεία παρηγοριά μπορεί να μας δώσει.
“Εκείνοι που έχουν κατάσταση θυμού
και ταραχής και χτυπάνε καταστάσεις, για να φέρουν δήθεν καλοσύνη και
πνευματική γαλήνη στον κόσμο, μοιάζουν με τον θυμωμένο δυνατό αέρα που χτυπάει
και απειλεί την θάλασσα με τα αφρισμένα κύματα που σηκώνει, για να την
γαληνέψει, και βουλιάζει καράβια στο πέλαγος και στο λιμάνι.
Να μην θέλουμε να γαληνέψουμε δήθεν τους ανθρώπους,
εάν οι ίδιοι δεν έχουμε την εσωτερική ειρήνη της ψυχής. Ούτε να επιδιώκουμε
εξωτερική ειρήνη από τον Πνευματικό μας, εάν δεν συμφιλιωθούμε πρώτα εσωτερικά
με τον άνθρωπο που πληγώσαμε ή αδικήσαμε , ενώ υπάρχει η δυνατότητα να τον
βρούμε. Ούτε και να χρησιμοποιούμε ελαφρυντικά στην εξομολόγησή μας, γιατί αυτά
γίνονται βαρυντικά για την συνείδησή μας.
Τον πολύ ταπεινό και ευαίσθητο δεν πρέπει να τον
ελέγχουμε σκληρά, διότι μπορεί να φορτωθεί περισσότερο βάρος από ό,τι έσφαλλε,
και φόβος είναι να καμφθεί.
Τον εγωιστή και πεισματάρη δεν πρέπει να
επιμείνουμε να τον ταπεινώσουμε με λόγια αλλά με προσευχή και ταπείνωση ,
γιατί, αν επιμείνουμε, και αυτός θα αφρίζει, και ο άλλος θα κουράζεται, θα
ιδρώνει και θα στενοχωρείται.
Η αδιάκριτη συμπεριφορά τις
περισσότερες φορές κάνει μεγαλύτερο κακό και από την συμπεριφορά των πολύ
τρελών, που σπάνε κεφάλια, διότι οι αδιάκριτοι με τα κοφτερά τους λόγια
πληγώνουν ευαίσθητες καρδιές και πολλές φορές τις τραυματίζουν θανάσιμα
(φέρνουν ψυχές σε απόγνωση).
Όπως πάλι πολύ κακό κάνει και η κοσμική ευγένεια που
υποκρίνεται, γιατί ξεγελιέται κανείς , ανοίγει την καρδιά του και χαραμίζει
τελικά την καρδιά του στον κοσμικό άνθρωπο, που δεν ξέρει τι θα πει ευλάβεια
(Σαν να δίνει κανείς χρυσές λίρες σε ανθρώπους που ξέρουν μόνο τις μπρούτζινες
δραχμές).
Ούτε και να χάνουμε την ώρα μας νουθετώντας
ανθρώπους πνευματικά, ενώ αυτοί αναπαύονται στις κοσμικές συζητήσεις και
εγωιστικά να εκφέρουν γνώμες.
Με γνωστούς ανθρώπους, όταν δεν υπάρχει κοινό θέμα
συζητήσεως,καλά είναι να προσέχει κανείς στην συζήτηση, για΄τι αρχίζει μεν
πνευματική και καταλήγει γυναικείοκουτσομπολιό. Και δεν φτάνει που χάνει
κανείς την ώρα, αλλά χάνει και την ψυχή του με την κατάκριση, ενώ δεν
έχουμε δικαίωμα να κρίνουμε κανέναν, ούτε καταστάσεις, αλλά , εάν μπορούμε,
πρέπει να βοηθήσουμε μια κατάσταση μετά από την πονεμένη μας συζήτηση. Ούτε και
πεθαμένους πρέπει να καταδικάζουμε, γιατί οι ψυχές όλων των ανθρώπων ευτυχώς
που είναι στα χέρια του Θεού, και θα βρούμε πιστεύω έλεος.
Αυτό που επιβάλλεται σε κάθε Ορθόδοξο είναι να βάζει
την καλή ανησυχία και στους ετεροδόξους , να καταλάβουν δηλαδή ότι
βρίσκονται σε πλάνη , για να μην αναπαύουν ψεύτικα τον λογισμό τους , και
στερηθούν και σε αυτή την ζωή τις πλούσιες ευλογίες της Ορθοδοξίας και στην
άλλη ζωή στερηθούν τις περισσότερες και αιώνιες ευλογίες του Θεού.
Αυτόν που πρέπει να κρίνουμε σκληρά, και έχουμε το
δικαίωμα, είναι ο κακός μας εαυτός , τον οποίο, εάν δεν τιμωρήσουμε μόνοι μας
σ΄αυτήν την ζωή, για τα σφάλματα που έκανε και δεν κόψουμε και τις κακές
επιθυμίες μας, θα μας τιμωρήσουν αυτά αιώνια.
Επομένως, δεν είναι απαραίτητο να ξέρουμε και πότε
θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, διότι, όταν πεθάνει κανείς, κρίνεται
ανάλογα στην κατάσταση που τον βρίσκει ο θάνατος.
Προσέχετε τον εαυτό σας. Η πρόοδος
στην πνευματική ζωή διακρίνεται με την ολοένα και περισσότερη συναίσθησι της
μηδαμινότητός μας.
Ενώ όσο αυξάνει η εκτίμησις του εαυτού μας σε κάτι,
τόσο βαδίζουμε στην καταστροφή.
Ο εχθρός θα το εκμεταλλευθή αυτό. Θα πλησιάση και θα
επιχειρήση να πετάξη κανένα πετραδάκι στον δρόμο μας για να σκοντάψουμε. Μια
ψυχή που δίνει στον εαυτό της αξία, μοιάζει με τον κόρακα του Αισώπου που
ακούγοντας τις κολακείες της αλεπούς για την «ωραία» του φωνή, άνοιξε το στόμα
και του έπεσε το τυρί…».
«Πόσο χρήσιμο θα ‘ταν να βρισκόταν κάποιος να σας
κατηγορή. Να χαίρεσθε , αν ποτέ συμβή αυτό. Είναι πολύ επικίνδυνο να σας
επαινούν όλοι και κανείς να μην σας λέει την αλήθεια. Είναι νομίζετε δύσκολο να
πλανηθή ή να σκοντάψη κανείς; Απέχετε πολύ από το να θεωρήτε τον εαυτό
σας άγιο και άξιο να συμβουλεύη τους άλλους;».
«Στο Κίεβο ασκήτευε κάποτε κάποιος με πολλή νηστεία
και μόνωσι. Τον πολέμησε όμως ο εγωισμός και άλλα πάθη. Πήγε λοιπόν και
εξωμολογήθηκε τους λογισμούς του στον μακαριστό στάρετς Παρθένιο. Εκείνος του
έδωσε χρήματα και τον έστειλε στην αγορά λέγοντας: «Αγόρασε κρέας και φάγε το
μπροστά στους άλλους». Ο ασκητής ακολούθησε την συμβουλή του στάρετς και όλοι
οι πειρασμοί του φύγανε. Να πώς οι Πατέρες πολεμούσαν την υπερηφάνεια.
Συχνά να ελέγχετε και σεις τον εαυτό σας στο σημείο
αυτό. Γιατί δεν είναι μικρή συμφορά… Λένε ότι η υπερηφάνεια είναι κλέφτης που
βρίσκεται μέσα στο σπίτι. Έρχεται συχνά σε συνεννόησι με τους εξωτερικούς
κλέφτες , τους ανοίγει πόρτες και παράθυρα, κι εκείνοι μπαίνουν και
αρπάζουν κάθε θησαυρό».
«Αγωνισθήτε, ενώ συναναστρέφεσθε με άλλους και
φροντίζετε για τις βιοτικές υποθέσεις, συγχρόνως να σκέπτεσθε τον Θεό και να
έχετε την συναίσθησι ότι βρίσκεται κοντά σας και σας κατευθύνει σύμφωνα με το
άγιό Του θέλημα. Έτσι δεν θα διασπάσθε στην εσωτερική σας εργασία. Η διάσπασις
είναι η πρώτη επιτυχία του διαβόλου.
Η δεύτερη επιτυχία του είναι η προσκόλλησις της
καρδιάς σε κάτι το γήινο και η αιχμαλωσία των αισθημάτων και των σκέψεων σ’
αυτό. Αυτή είναι χειρότερη επιτυχία του εχθρού.
Προσπαθήστε ν’ αποδεσμεύεσθε από κάθε αιχμαλωσία της
καρδιάς και από κάθε διάσπασι της εσωτερικής σας εργασίας. Ο τρόπος
είναι ένας: Να μην απομακρύνεται η προσοχή από τον Κύριο και την συναίσθησι της
παρουσίας Του.
Οι υπερβολές δεν οδηγούν ποτέ σε καλό. Το πρώτο βήμα
για την υπερηφάνεια είναι η κενοδοξία , η πεποίθησις δηλαδή ότι είμαι κάτι. Το
δεύτερο είναι η οίησις, η συναίσθησις δηλαδή του ότι όχι απλώς είμαι κάτι, αλλά
κάτι σπουδαίο ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Από την κενοδοξία και την οίησι
γεννιέται πλήθος υπερήφανων λογισμών, βδελυκτών στον Θεό. Η αυτογνωσία και η
βίωσι της μηδαμινότητός μας μπορεί εδώ να βοηθήση. Συχνά ας φέρνουμε
στην μνήμη μας σφάλματα του παρελθόντος και ας κατακρίνουμε τον εαυτό μας γι΄
αυτά».
«Τιμιώτατε πρωτοπρεσβύτερε. Σας ευχαριστώ πολύ για
την πολύτιμη διδασκαλία σας. Απλή και βαθειά, σύντομη και ολοκληρωμένη, μεστή
και απέρριτη. Ας ευλογήση ο Κύριος τους ποιμαντικούς σας κόπους σ’ όλο το
πλάτος τους. Σας δόθηκε η χάρις όχι μόνο να διδάσκετε, αλλά και να πράττετε. Ας
σας ενισχύη ο Κύριος να υπηρετήτε καρποφόρα τους αδελφούς χριστιανούς.
Εσείς βρίσκεσθε δε δράσι. Για μένα ήλθε ο καιρός να
παραδώσω τα όπλα. Εσείς είσθε ο ποιμένας ο καλός, εγώ ο αρχιποιμένας ο
άχρηστος. Για τις αμαρτίες μου αδυνάτισα σωματικά και ακόμη περισσότερο
πνευματικά. Πίσω μου τίποτε καλό δεν φαίνεται, μπροστά μου τίποτε αξιόλογο δεν
ελπίζεται. Μένει μόνο: «Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Είθε να
ευδοκήση ο Κύριος, έστω κι αυτή η κραυγή να βγαίνη μέσ’ απ’ την καρδιά».
«Να καλλιεργήτε μέσα σας τον φόβο του Θεού και την
ευλάβεια ενώπιον του απερίγραπτου μεγαλείου Του. Να έχετε καρδιά συντετριμμένη
και τεταπεινωμένη . Να θεωρήτε όλους ανώτερούς σας. Ν’ αγαπάτε την σιωπή, την
μόνωσι, την συνομιλία με τον Κύριο, που θα γίνη χειραγωγός και διδάσκαλός σας.
Τα άγια δάκρυα αποτελούν εκδήλωση θείου ελέους και
ασφάλεια στην πνευματική ξηρασία και στην σκλήρυνσι των αισθημάτων. Μην τα περιφρονήτε
και μην τα διώχνετε.
Τα αμαρτωλά δάκρυα προκαλούν οίησι, αγαπούν την
επίδειξι και παρέρχονται σύντομα.
Όταν σας πλησιάζη η υπερηφάνεια διώξτε την και
τοποθετήστε στην θέσι της το ταπεινό φρόνημα και την συντριβή».
«Δεν υπάρχει λόγος να επαναλαμβάνω ότι το απόρθητο
φρούριό μας είναι η ταπείνωσις. Δύσκολα την αποκτά κανείς. Μπορεί να θεωρή
ταπεινό τον εαυτό του και να μην έχη ίχνος απ’ αυτή. Ο σωστότερος ή ο μοναδικός
δρόμος για την ταπείνωσι είναι η υπακοή και η απάρνησις του ιδίου θελήματος.
Χωρίς αυτά είναι δυνατόν ν’ αναπτύξη κανείς εσωτερικά εωσφορικό εγωισμό, παρά
την εξωτερική ταπεινή συμπεριφορά και τις ταπεινολογίες.
Σταθήτε λοιπόν και αναρωτηθήτε, αν έχετε υποκοή και
απάρνησι του ιδίου θελήματος».
«Αγωνισθήτε ν’ αποκτήσετε ταπείνωσι. Η ταπείνωσις
είναι ευωδία Χριστού και ένδυμα Χριστού. Για χάρι της όλα θα τα συγχωρήση ο
Θεός. Δεν θα εξετάση τις ελλείψεις που είχε ο αγώνας μας. Ενώ χωρίς ταπείνωσι
καμιά άσκησι δεν μπορεί να μας βοηθήση.
Με το ταπεινό φρόνημα μπορεί ο άνθρωπος να σωθή.
Χωρίς όμως αυτό το εισητήριο δεν θα του επιτρέψουν να μπη στον παράδεισο που
είναι γεμάτος από ταπεινούς».
«Η ταπείνωσις πρέπει ν’ αποτελή το φόντο της ζωής
σας, όπως και του καθενός που ζη ειλικρινά την εν Χριστώ ζωή».
«Αγωνισθήτε στον εαυτό σας με όλες σας τις δυνάμεις
και ο Θεός θα σας βοηθήση. Έχετε σαν σκοπό ν’ αποκτήσετε «πνεύμα
συντετριμμένον», «καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην» ( Ψαλμ. 50, 19 ) .
Όταν υπάρχουν αυτά, σημαίνει ότι βρίσκεσθε σε καλή κατάστασι. Τότε έχετε την
σκέπη και την βοήθεια του Θεού. Τότε η προσήλωσις στον Θεό είναι σταθερή και η
ενθύμησίς Του αδιάλειπτη».
«Προσπαθήστε να παλέψετε με το ευέξαπτο του
χαρακτήρος σας. Το πάθος αυτό εκδηλώνεται όταν κάποιος ενεργήση αντίθετα με την
δική σας θέλησι, επιθυμία ή εντολή. Όσο όμως ζη μέσα σας η υπερηφάνεια τίποτε
δεν θα κατορθώσετε. Αυτή όλα τα κυβερνά. Αν μπορήτε πετάξτε την πέρα
από την εξώπορτα του σπιτιού σας και απαγορέψτε της να ξαναπαρουσιασθή.
Να σκέπτεσθε την πανταχού παρουσία του Θεού , καθώς
και την ώρα του θανάτου. Η μνήμη του Θεού και του θανάτου είναι οι καλύτεροι
διδάσκαλοι για την θεραπεία των παθών».
«Είθε να σας διατηρήση ο Κύριος το χάρισμα των
δακρύων για πάντα. Αυτά μαλακώνουν την καρδιά και χαρίζουν την κατάνυξι .
Πρέπει όμως να τα κρύβετε.
Διότι η υπερηφάνεια ολόγυρά τους περιφέρεται , όπως
ο σκύλος γύρω από την τροφή».